АНУ-ын дараагийн Ерөнхийлөгч хэн бэ

Барак Обамагийн дараа АНУ-ын Ерөнхийлөгч болох боломжтой хүн нь Төрийн нарийн бичгийн дарга асан, АНУ-ын 42 дахь Ерөнхийлөгч Билл Клинтоны гэргий Хиллари Клинтон хэмээн Америкийн нэртэй улстөрч Филипп Карбер үзэж байна. Жоржтауны их сургуулийн профессор, улс төрийн судалгааны хүрээлэнгийн тэргүүн Карбер “Хоёр жилийн дараахийг харвал Оросын Ерөнхийлөгч их болгоомжтой байх хэрэгтэй болж байна. Хиллари Клинтон АНУ-ын дараагийн Ерөнхийлөгч болж магадгүй. Тэр Обамаг бодвол Оросын эсрэг илүү хатуу байр суурь баримталдаг” хэмээн ярилаа. ОХУ зөвхөн Украин дээр нэр, нөлөөгөө “харуулаад” зогсохгүй сүүлийн үед Оросын цэргийн онгоцууд Европын орнуудын хилд ойрхон нисэх болсныг америк шинжээч хэлж байна. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обама ОХУ-д хэтэрхий “зөөлөн” хандаж байна гэсэн шүүмжлэлд өртөөд байгаа билээ.  

Сьерра-Леонд Эболагийн халдвар хурдтай тархаж байна

Сьерра-Леон улсын зарим бүс нутагт Эбола вирусын халдвар эрс нэмэгдлээ хэмээн Africa Governance Initiative олон улсын байгууллага мэдэгдэв. Тус байгууллагын баталж буйгаар, нийслэл Фритаун хотоос холгүй орших хөдөө, тосгодод аймшигт тахлын вирус хоёр сарын өмнөхийг бодвол ес дахин илүү хурдтай тархаж байгаа аж. Харин Фритаун хотод есдүгээр сартай харьцуулбал тархалт ес дахин багаасан байна. Хөрш Либери улсад ч Эболагийн шинэ тохиолдол бүртгэгдэх нь багасчээ.

Ууртай хүмүүс тайван, дөлгөөн хүмүүсээс илүү өвчилдөг

Ууртай, бухимдсан, хэдэр хүмүүс инээсэн, халгисан, дөлгөөхөн хүмүүсийг бодвол чихрийн шижин, үе мөчний, цус харвах өвчинд хавьгүй илүү өртдөг болохыг Вашингтоны их сургуулийн эрдэмтэд судалгаагаар тогтоожээ. Эрдэмтэд 68-аас дээш настай хоёр мянга орчим хүнийг сонгон ажиглалт, судалгаа хийсэн байна.

Уурлаж уцаарлаж, хэг ёг гэж харьдаг хүмүүс өвчинд илүү өртөмтгий хандлагатай байдаг нь харагджээ. Харин инээмсэглэж, хүмүүстэй эелдэг дотно харилцдаг хүмүүс бага өвчилж, илүү урт насладаг болохыг тогтоогоод байна.

АНУ Донбасс дахь сонгуулийг шүүмжлэв

Дангаараа тусгаар тогтнолоо зарласан Донецк болон Луганскийн бүгд найрамдах улсад арваннэгдүгээр сарын 2-нд болсон сонгуулийг АНУ хууль бус хэмээн үзэж байна. Цагаан ордны төлөөлөгч Марк Строх “Эдгээр сонгууль нь Украины Үндсэн хуульд харшилж, мөн есдүгээр сарын 5-ны Минскийн гэрээг зөрчиж байна. АНУ Донбасст болсон сонгуулийн ямар ч үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Бусад улс орныг ч мөн ийм алхам хийхийг уриалж байна” хэмээн мэдэгдлээ.  

Европын холбоо мөн ийм байр суурьтай байна. Европын холбооны гадаад хэрэг, аюулгүй байдлын төлөөлөгч Федерика Могерини Украины зүүн нутаг дахь сонгуулийг хууль бус хэмээн нэрлээд “Украинд энх тайван бий болоход саад болж байна” хэмээн мэдэгдэв. Харин Москва сонгуулийн үр дүнг хүлээн зөвшөөрч байгаа юм.

Пентагон 500 тагнуулчаа гадаадад илгээнэ

АНУ-ын Батлан хамгаалах яам 500 орчим нууц ажилтнаа гадаадад илгээхээр бэлтгэж байна хэмээн Washington Post сонин зарим эх сурвалжаас иш татан мэдээлэв. Тагнуулчдын гол зорилго нь Пентагонд зориулж мэдээлэл цуглуулах.

Америкийн нууц албаны ажилтнууд дэлхийн хамгийн халуун цэгүүд, тэр тусмаа “Аль-Кайда” болон “Лалын улс” бүлгийнхэн холхидог Ойрхи Дорнодод ажиллах ажээ.

АНУ-ын Батлан хамгаалах яамны Тагнуулын хэлтэс 2012 онд мянга орчим шинэ ажилтныг бэлтгэж гадаадад илгээх төлөвлөгөө боловсруулж байжээ. Тэднийг Тагнуулын төв газар болон терроризмийн эсоэг АНУ-ын тусгай ажиллагаанд оролцуулна хэмээн тооцоолж байв. Гэвч хоёр жилийн дараа энэ төлөвлөгөөг эргэн харж шинэчилсэн байна.

Талибууд Энэтхэг-Пакистаны хил дээр халдлага үйлджээ

Энэтхэг-Пакистаны хил орчмын Вагах боомт дээр болсон халдлагын хариуцлагыг “Талибан” хөдөлгөөн өөртөө авчээ. Дэлбэрэлт Вагахын автомашины зогсоол дээр болсон юм. Эхлээд хийн баллон дэлбэрсэн гэж үзэж байсан ч дараа нь халдлага болсон гэх хувилбар дээр буужээ. Хамгийн сүүлчийн мэдээллээр, дэлбэрэлтэд 50 орчим хүн амь насаа алдаад байна. 70 гаруй хүнийг эмнэлэгт хүргэжээ. Дэлбэрэлт Пакистаны газар нутаг дээр, Энэтхэгийн хилээс 500 метрийн зайд болсон аж. Вагах суурин нь хоёр улсын хилийн гарц дамжин өнгөрдөг цорын ганц суурьшилтай бүс юм. 

Иран цөмийн тохиролцоонд хүрэх болзлоо тавилаа

Ираны цөмийн хөтөлбөрийн асуудлаарх хэлэлцээнд зуучлагчаар оролцож байгаа Америк, Хятад, Их Британи, Орос, Франц, Герман улс Тегераны энхийн цөмийн эрчим хүч эзэмших эрхийг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрвөл гэрээ, хэлэлцээг эцэслэн батлахад бэлэн байна хэмээн Тегераны эрх баригчид мэдэгдлээ. Ираны Гадаад хэргийн сайд Мохаммад Жавад Зариф Норвегийн дипломат албаны тэргүүн Берг Брендтэй уулзах үерээ ийнхүү мэдэгдсэн байна. Ираны цөмийн хөтөлбөрийн асуудлаарх зургаан улс болон Ираны хоорондох хэлэлцээний дараагийн шат арваннэгдүгээр сарын 11-нд Оманы нийслэл Маскат хотод болох юм. Энэ хэлэлцээний өмнө буюу арваннэгдүгээр сарын 9, 10-нд АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Жон Керри, Ираны Гадаад хэргийн сайд Мохаммад Жавад Зариф, Европын холбооны гадаад бодлогын дээд төлөөлөгч Кэтрин Эштон нар гурван талын уулзалт, хэлэлцээ хийх ажээ. К.Эштон арваннэгдүгээр сарын 1-нээс Европын холбооны дипломат албаны тэргүүний суудлаас буусан ч Иран болон зургаан улсын хоорондох хэлэлцээнд Европын холбооны төлөөлөгчийн хувиар оролцсоор байх юм.

Олон улсын зургаан зуучлагч орон болон Иран улс Тегераны цөмийн хөтөлбөрийг цэвэр энхийн зорилготой болгох тал дээр ажиллаж байна. Үүний хариуд тус улсын эсрэг хориг арга хэмжээг бүрэн цуцлах амлалт өгсөн билээ. Ийм тохиролцоонд талууд арваннэгдүгээр сарын 24-нөөс өмнө гарын үсэг зурах ёстой.

Иран улс 2012 оноос хойш Европын холбоо болон АНУ-ын хориг арга хэмжээтэй тулгарч, нефтиэ гадаадад борлуулахад ихээхэн хүндрэлтэй болжээ. Хориг арга хэмжээний улмаас Иранд инфляц ихээхэн өсөөд байна. Тегеран цөмийн хөтөлбөрөө зогсоохгүй үргэлжлүүлсээр байсан нь хориг арга хэмжээ авах шалтгаан болсон юм. Иранууд энэ буруутгалыг эрс эсэргүүцэж, манай цөмийн хөтөлбөр цэвэр энхийн, иргэний зорилготой хэмээн мэдэгдсээр байна. Үүнд огт итгэдэггүй улс нь Израиль. Тегераны эрх баригчид энхийн зорилготой цөмийн хөтөлбөр нэрийн дор цөмийн зэвсэг бүтээж Израилийн эсрэг ашиглаж магадгүй хэмээн Тель-Авив үзсээр байгаа юм. 2005-2013 онд Ираны Ерөнхийлөгч байсан радикал үзэлтэй Махмуд Ахмадинежад “Израиль улсыг газрын хөрснөөс “арчих” хэрэгтэй” хэмээн мэдэгдэж шуугиан тарьж байсан билээ. 

Гудамжны сод авъяастан

Мельбурн хотын уугуул Натали Трейлинг магадгүй дэлхийн хамгийн алдартай орон гэргүй хүн байсан. Учир нь өндөр настай энэ эмэгтэй одоо сайхан ажилтай болжээ. Хувь заяа дэндүү өршөөлгүй хандаж, Натали есөн жил гудамжинд амьдарчээ. Тэрээр залуудаа Австрали орноороо аялан тоглодог байв. Гэвч нөхөр, хүүхдээ алдаж, ажилгүй болсныхоо дараа орон гэргүй болж, гудамжинд гарчээ. Натали Мельбурны нэгэн цэцэрлэгт суурьшиж, хүүхдийн төгөлдөр хуур дээр ая тоглон алдаршсан юм. Заримдаа тэрээр хөгжмийн дэлгүүр орж, худалдагчийнх нь зөвшөөрөлтэйгээр жинхэнэ хөгжмийн зэмсэг дээр тоглож сонсгол, авъяас билгээ мартчихалгүй хадгалсаар иржээ.

Эцсийн эцэст хувь заяа түүнд дахин инээмсэглэж, 80 настай Натали Трейлинг нэгэн томоохон зочид буудлын лобби танхимд төгөлдөр хуур тоглох болсон байна. Гэсэн хэдий ч Натали есөн жил амьдарсан гудамжаа марталгүй хааяа гадаа гарч зөрөн өнгөрөх хүмүүст “Сэтгэлийн концерт” тоглодог ажээ.

(http://www.youtube.com/watch?v=lVeaAuEjfxk)

Хойд Солонгосууд сүй тавихдаа гар утас бэлэглэж байна

Хойд Солонгост чинээлэг залуу хосууд сүй тавихдаа нэг нэгэндээ гар утас бэлэглэх боллоо хэмээн The Guardian сонинд бичжээ. “Жижиг, дунд хотуудад хосууд гэрлэж, сүй тавихдаа гар утас бэлэглэх нь моодонд оржээ” хэмээн Хойд Солонгосын Хамгён-Пукто муж дахь эх сурвалж мэдээлэв. Сүйн бөгж хоёрдугаарт орж байгаа аж.

Британийн сонинд бичсэнээр, Хойд Солонгост гар утас барих нь залуу үеийнхэнд нэр хүндийн хэрэг болоод байна. Өнгөрсөн оны тавдугаар сарын байдлаар, тус улсад үүрэн телефоны хоёр сая гаруй хэрэглэгч бүртгэгдсэн нь 12 иргэн тутмын нэг нь гар утас барьж байна гэсэн үг юм. Хэрвээ залуухан бүсгүй гар утас бариад явж байвал тун ховор үзэгдэлд тооцогдох бөгөөд тэр бүсгүй мөдхөн нөхөрт гарна, эсвэл найз залуутай болсон гэсэн үг. Өмнө нь цэвэр ус бэлэглэх нь моодонд ороод байжээ.

Япон бүсгүйчүүд “Гоонь хурим” хийж болно

Японы Киото хотын Cera Travel компани нөхөрт гараагүй бүсгүйчүүдэд зориулан ганц хүний хурим зохион байгуулах болжээ. Тэд албан ёсоор гэрлэх шаардлагагүйгээр хөгжилтэй, дэгжин хуримыг амтлуулна хэмээн амлаж байна. Энэ үйлчилгээнд хуримын даашинз (уламжлалт цагаан даашинз, эсвэл гейшагийн гоёмсог өмсгөл), баярын цэцгийн баглаа, дээд зэрэглэлийн нүүр будагч, үсчинд орох, мөн тансаг зочид буудалд нэг шөнийг өнгөрүүлэх зэрэг багтжээ. Үүнээс гадна сүйт бүсгүй сэдэвчилсэн байдлаар зургаа авахуулсан эрчүүдээс сонголт хийж болно. “Гоонь хурим” хоёр мянга 800 долларын үнэтэй. Зургадугаар сард зарласан энэ үйлчилгээг арав гаруй эмэгтэй аваад байна.

Cera Travel компани уламжлалт япон заншлаар хуримлахгүй гэж шийдсэн, карьераа хөөгөөд завгүй байдаг ганц бие эмэгтэйчүүдэд зориулж “Гоонь хурим”-ыг бий болгожээ. Мөн хуримын онцгой агшныг дахин мэдрэхийг хүссэн салсан эмэгтэйчүүдэд энэ үйлчилгээ зориулагджээ. Зочид буудал дахь шөнөөр хуримласан байдлаар зургаа авахуулсан эрчүүдийг авчрах боломжгүй ч үйлчлүүлэгч хүүхнүүд найз залуугаа урьж авчран, шөнийг хамтдаа өнгөрөөдөг байна.

Британид үндэсний тоглоомын галерей нээгдэнэ

Британийн Ноттинхам хотод 2.5 сая долларын өртөгтэй үндэсний видео тоглоомын галерей нээхээр төлөвлөж байна. National Videogame Arcade (NVA) гэдэг нэр аваад байгаа үзэсгэлэнгийн цогцолбор нь видео тоглоомд зориулсан дэлхийн анхны соёлын төв болох юм. Видео тоглоомыг кино, театр, бүжиг зэрэг урлагийн хэлбэр мэт хөгжүүлэх, түгээх зорилготой ажээ.

Үндэсний видео тоглоомын галерей нь таван давхар, гурван мянган кв метр талбайтай, 12 мянган үзмэртэй байх юм. Мөн тэнд цаг үеийн үзэсгэлэн зохион байгуулахаар төлөвлөжээ. Видео тоглоомын төвийн нээлт 2015 оны гуравдугаар сард болно. Удахгүй Ноттинхам хотод GameCity есдүгээр их наадам болох гэж байна.

Бранжелина шинэ кинонд тоглож байна

Холливудын алдарт хос Брад Питт, Анжелина Жоли нар (Бранжелина) By The Sea in Malta киноныхоо зураг авалтыг үргэлжлүүлж байна. Тэд өнгөрсөн наймдугаар сард Францад хуримаа хийхийн тулд зураг авалтаа завсарлаад байсан юм. Олон жил ханилсан эхнэр, нөхөр хоёр 1970-аад онд Европ руу аялахаар явдаг тухай энэ кинонд өгүүлнэ. 39 настай Анжелина Жоли киноны зохиолыг бичиж, найруулж байна. “Энэ кино бол бидний шийдвэр. Зураг авалт их хөгжилтэй, сайхан болж байна. Зарим үед Жолид анх дурлаж явсан үе маань санаанд орж, хайраар бялхаж байна” хэмээн Брад Питт “USA Today”-д ярьжээ. Зураг авалтын үеэр Анжелина нэг бус удаа догдолж, сандарч байсан тул нөхөр нь аргадаж, энхрийлж байсан нь гэрэл зургийн дуранд үлджээ. 

Алла Пугачева СССР дэглэмээр туржээ

Алла Борисовнагийн хамтрагчид болон шүтэн бишрэгчид нь түүний гоолиг, шулуун бие галбирыг нь ярилцан, шуугилдаж байна. Тэр тусмаа Примадоннагийн хөл ихээхэн анхаарал татах болжээ. Дуучин илүүдэд жингийнхээ асуудлыг хэзээ ч нууж, хааж байгаагүй юм.

-Би илүүдэл жинтэй гэдгээ мэдэж байна. Гэхдээ ийм байх нь надад зүгээр байна. Би зураг авалтад зориулж л турдаг. Би азтай л даа. Намайг байгаагаар минь хайрладаг эртэй амьдарч байна. Зөв тохируулсан хувцас илүүдэл жингээ нуухад минь тусладаг. Турчихсан байна гэж бодогдохоор хувцаслаж чадна. Нүүр цайвар цаагаан болсон мэт будаж шунхдаж чадна, тэгвэл намайг гоо сайхны мэс засал хийлгэсэн гэж бодох байх - хэмээн Алла “КП”-д өгсөн нэгэн ярилцлагадаа дурдаж байв.

 Гэвч өнөөдөр Пугачеваг харахад ямар ч будаг шунх, далдалсан хувцас харагдахгүй байгаа аж. Оросын эстрадын загалмайлсан эх саяхан нэгэн киноны нээлт дээр свитер цамц, бариу жинсэн өмдтэй иржээ. Бүгд л Аллагийн шулуун, нарийхан хөлийг харж гайхалдан, шивнэлдэж байв. Алла Борисовнаг мэддэг хүмүүсийн хэлж буйгаар, тэрээр 20 кг хаяжээ. Аллагийн дотны найз, бизнесмэн эмэгтэй Алина Радель Примадоннаг хэрхэн турсан талаар ийнхүү ярьжээ.

- Алла үнэхээр гоё харагдах болсон. Юуны түрүүнд, нөхөр, хүүхэдтэй жаргалтай байгаа болохоор тийм байх нь ойлгомжтой. Хоёрт, тэр хоолны дэглэм барьж турах аргыг өөр бодож олсон юм. Тэр энэ аргаа СССР гэж нэрлэсэн. Үүнийг сонсоод зөвлөлтийн үеийн тарчиг, хомс байдал санаанд орж байна уу. СССР гэдэг нь чихэрлэг, давслаг, баяжуулсан (сладкое, соленое, сдобное) хоол хүнсийг хориглоод дараа нь ачаагаа буулгах, хөнгөлөх (разгрузить) гэдэг үгний товчлол. Өөрөөр хэлбэл, дээрх гурван хүнснээс татгалзаж, дээр нь ногоо, жимс идэж биеэ хөнгөлнө гэсэн үг. Гэхдээ Алла баярын ширээнд суухдаа ходоодоо горьдоогоод суудаггүй, бялууг сайхан идэж л орхидог. Харин дараа нь нэг өдөр “ачаагаа хөнгөлөх” дэглэм барьчихаар бие галбир нь гоё хэвээрээ үлдчихдэг юм.

55 жил хамтдаа: Габриель Гарсия Маркес, Мерседес Барча нарын хайрын түүх

Зохиолч Габриель Гарсия Маркес бүр хүүхэд байхдаа л ирээдүйн эхнэртээ дурлажээ. Анхныхаа уулзалтын дараа л түүнтэй гэрлэхээр шийдсэн юм. Маркес, Барча нар хамтдаа 55 жилийг туулжээ.

“Би бичсэн бүх шүлгээ чамд зориулж байснаа дөнгөж сая л ойлголоо” хэмээн идэрхэн Габриель Гарсия Маркес бүжгийн талбай дээр Мерседес Барча Пардод хэлсэн аж. “Би зөвшөөрч байна. Гэхдээ би эхлээд сургуулиа төгсөх ёстой” хэмээн охин нухацтайхан хариулсан гэдэг. Энэ бол 1945 он байлаа. Колумбын Сукре хотын бүжгийн талбай дээр Габриель хөвгүүн ирээдүйн эхнэр Мерседестэй ийнхүү танилцжээ. “Бид сүй тавиагүй. Зүгээр л бидэнд оногдсон хувь заяагаа тэвчээртэй, энэлж шаналалгүй хүлээж байсан. Бие биедээ өгсөн амлалт эрт орой хэзээ нэгэн цагт биеллээ олно гэдгийг бид мэдэж байсан” хэмээн Маркес хожим нь дурсан ярьсан байдаг.

Шидэт реализмийг үндэслэгчдийн нэг Габриель Гарсия Маркес өөрийн дүрслэл, төсөөллөөр дэлхий ертөнцийг хардаг байсан юм. Тэр бүү хэл түүний дурдатгалын тал хэсэг нь зохиомол, уран санаа байсан билээ. Тэрээр нэг үйл явдлыг янз бүрээр дэлгэрүүлэн, ургуулан өгүүлдэг байснаа хүлээн зөвшөөрч байв. Ингэж бичих нь сонирхолтой байсан хэрэг. Гэсэн хэдий ч үнэн, бодитой зүйл заавал байдаг байсан. Габриель 1927 оны гуравдугаар сарын 6-нд Магдалена мөрний дагуух Аракатака хэмээх эртний, бяцхан сууринд мэндэлжээ. Цахилгаан мэдээчин эцэг нь гэр бүлээ тэжээхийн тулд хоёр ээлжээр хүртэл ажиллаж, гэртээ ч ховор үзэгддэг байв. Габриель ээжийгээ хүндэлж биширдэг байсан ч ээж нь 11 хүүхэд төрүүлж өсгөсөн тул түүнд тэгж их анхаарал тавьж чаддаггүй байжээ. Габог өвөө, эмээ нь өсгөжээ. Түүний оюун ухаан боловсроход өвөө, эмээ нь л гол нөлөө үзүүлсэн гэдэг. Жинхэнэ XIX зууны эмэгтэй болох ихэмсэг бардам, нэр төртэй, өө сэвгүй эмээ Транкилина нь гэртээ бүхнийг захирдаг нөлөө бүхий хүн байв. Хожим нь Транкилина Маркесийн олон романд удам ургийн оройд зогсох эмэгтэйн дүрээр гарсан юм. 1899-1903 оны иргэний дайнд оролцож байсан хурандаа цолтой өвөө нь мөн л ач хүүгийнхээ зохиолд олонтаа амилсан байдаг билээ.

Габриель Сапакира хотод суралцаж, оюутны байранд сууж байхдаа бичиж эхэлжээ. Гэвч хуульч болохоор шийдэж 1946 онд Богота хотын их сургуульд орлоо. Гэхдээ уран зохиол оролдохоо зогсоосонгүй. Бүгд л түүний романтик шүлгийг шагшдаг байв. 1947 онд түүний анхны өгүүллэг олны хүртээл болсон ч Маркес хуульчийн замнал руугаа шуудран оржээ. Мерседестэй гэрлэхийн тулд түүнд мөнгө хэрэгтэй байлаа... Габо Мерчетэй (Мерседес) анх танилцахдаа 13-тай биш, бүр есөн настай байсан хэмээн зарим танил, найзууд нь баталдаг. Яг л “Зуун жилийн ганцаардал” дээр Аурелиано Буэндиа бяцхан Ремедиост дурладаг шиг. Нас биед хүрээгүй охинд тэмүүлсэн дурлал дараа нь Маркесийн романд олонтаа гарах болсон юм. Тэгээд үргэлж л охин зүгээр л хорвоод мэндлэх гэж удсан болохоор заяаны ханиасаа тийм олон дүү болж таардаг хачирхалтай тохиолдол ном зохиолд нь гардаг билээ.

Мерседес

Маркес сургуульд байхдаа л Мерседесийг зүүдэндээ харсан хэмээн баталдаг байлаа. Энэ зүүдээрээ жигүүрлэсэн Габо дэлхийгээр аялахыг мөрөөддөг охин эрвээхэй болон хувираад төрөлх гэрээ орхин нисээд явчихдаг тухай өгүүллэг бичжээ. Бяцхан Мерче нэгэн удаа хашаан дээрээ авиран гарч тоосонд дарагдсан гудамжийг хараад “Оох, би дэлхийгээр аялж, том хотуудаар орж, зочид буудлаас зочид буудал дамжин явахыг ямар их хүсч байна вэ!” хэмээн гунигтайхан өгүүлж байсныг Мерседесийн найз бүсгүй Маргаритай Чика Маркесийн намтрыг бичсэн Жеральд Мартинд ярьсан байдаг. Амьдралдаа ердөө л хоёрхон удаа хэвлэлд ярилцлага өгч байсан Мерседес “Маркес миний хүүхэд насны мөрөөдлийг биелүүлсэн, их ч аяллаа” хэмээн онцолж байсан удаатай.

Мерседес Ракель Барча Пардо 1932 оны арваннэгдүгээр сарын 6-нд Магдалена мөрний эрэг дээрх Маганга тосгонд мэндэлжээ. Ээж нь фермерийн гэр бүлээс гаралтай колумб бүсгүй байсан бол, эцэг нь палестин-египет цустай хүн байжээ. Мерседес гагцхүү египет өвөг эцгээсээ “Нил мөрний могойн нууцлаг гоо сайхан”-ыг өвлөж авсан хэмээн Маркес хэлдэг байв. Мерчегийн өвөө Египетийн Александриагийн уугуул бөгөөд Колумбын хэд хэдэн хотод эмийн сангийн сүлжээтэй байсан аж.

Түүний гэр бүл байнга нүүж, шилжиж явдаг байсан ч Мерче үргэлж нэр хүндтэй, хатуу чанд католик сургуулийг сонгодог байлаа. Тэр үргэлж л онц сурдаг байсан. Мерседес их сүрхий, харицлагатай хүүхэд байжээ. Гэрийнхээ ойролцоо зүлгэн дээр хэвтээд хорхой шавьж, шувууд болон жижиг амьтдыг ажиглан суух нь түүний хамгийн дуртай ажил байсан. Тэрээр биологч болохыг мөрөөддөг байсан юм. Габриель Гарсия Маркестэй ханилахаар болсон түүний гэнэтийн шийдвэрийг эцэг эх нь Шекспирийг сонирхдог байснаас үүдэлтэй өсвөр насны гэнэн тэнэглэл хэмээн үзэж байсан гэдэг. Охин нь Жульетта болон хувирах вий гэсэндээ эцэг эх нь юуг ч хориглосонгүй. Он жилүүд өнгөрч Мерседес нас биед хүрч олон эр гарыг нь гуйсан ч тэрээр бүгдээс татгалзжээ. Мерче Габриелийг ирж бэр гуйхыг хүлээсээр байхдаа гэртээ хөгширсөн хүүхэн болохоос ч айгаагүй юм.

Хайртай залуу нь энд тэнд “шуугиулж явна” гэсэн яриа Мерседест байнга хүрдэг байлаа. Тэрээр үүнийг тоодоггүй байв. Габриель лекцэнд суухаа больж, дараа нь хуулийн сургуулиа орхиж, сэтгүүлч болсон нь ч түүний сэтгэлийг зовоосонгүй. Габо Парист байхдаа Испанийн жүжигчин Мария Консепсион Кинтанатай амраглаж байсан тухай чихэнд нь хүрсэн ч Мерседес элдэв хэрүүл шуугиан дэгдээсэнгүй. Харин хайрт залуугаас нь сэтгэл зүрхээ уудалсан захидал тасалдахгүй ирж байх нь л чухал байсан гэдэг. Тэрнээс Маркес хаа байсан алс Парист орон дотроо хэнтэй хэвтэж байсан нь сонин биш байв. Тэд гэрлэлтийн ам тангаргаа харилцан солилцсоор байсан юм.

Габо, Мерче хоёр долоо хоногт 2-3 удаа бие биедээ захиа бичдэг байв. Габриель ингэж унтлаа, сэрлээ, орны дээр хананд өлгөсөн зургийг чинь харж байна хэмээн бичнэ. Энэ нь үнэн байсныг тэр үеийн найз Плинио Мендос дурсан ярьсан байдаг. “Маркесийн өрөөнд анх орж ирэхэд л тэр зураг нүдэнд туссан. Дөхөж очоод харахад урт шулуун үстэй аятайхан бүсгүй, сүйт бүсгүйн зураг байсан” хэмээн Мендос дурсаж байв. “Энэ бол ариун матар” гэж Габо найздаа хэлсэн гэдэг. Тэд олон жилийн дараа гэрлэсэн. Мэдээж Маркесийн “Тахлын үеийн хайр дурлал” романы гол баатар Флорентино Ариза хонгор хайрт Фермина Дазатайгаа мөнхийн хайрын тангараг өргөснөөс хойш 53 жил, долоон сар, 11 өдрийн дараа гэрлэдэг шиг удаагүй нь ойлгомжтой. Гэсэн хэдий ч Мерче Маркесийг 31 хүрэхэд буюу бүхэл бүтэн 13 жилийн дараа гэрлэлтээ батлуулж, эхнэр нөхөр болсон юм. Тэд 1958 оны гуравдугаар сард гэрлэжээ.

Гэр бүл

“Гэр бүл болж амьдарсан жилүүддээ бид ганц ч удаа хэрэлдэж, муудалцаж байгаагүй. Магадгүй аливаа зүйлийг гэрлэхээсээ өмнөх үеийнх шигээ хардаг байснаас болсон байх. Гэр бүлийн амьдрал бол өдөр бүр дахиад л эхнээсээ эхэлж байдаг чөтгөрийн юм шиг бэрхтэй эд дээ. Амьдрал ийм л юм. Байнгын дарамттай амьдарна, залхмаар... Гэвч үүгээрээ л үнэ цэнэ нь хэмжигддэг” хэмээн Габриель Гарсия Маркес нэлээд хэдэн жилийн дараа өгүүлжээ.

Тэд эхлээд Барранкильяд Маркесийн ажиллаж байсан El Espectador сонины редакцаас өгсөн хоёр өрөөтэй байранд амьдарчээ. Мерседес гэр орны ажилд огт суралцаагүй байлаа. Габриель ч үүнд тайвнаар хандаж, гэрээ өөрөө цэвэрлэдэг байв. Мерседес нөхрийнхөө дуртай хоолыг хийж сурах гэж багагүй хугацааг өнгөрөөсөн гэдэг. Мерседес эдийн засгийн байдлын улмаас ядах юмгүй тарчиг, хомс амьдарч сурчээ. Лангуун дээрээс хямд үнэтэй бүтээгдэхүүн сонгож, түүгээрээ амттай хоол хийж сурсан аж. Мерче нөхрийнхээ уран бүтээлд ихэд тайван, тэвчээртэй ханддаг нь Маркест ихэд таатай байлаа. Тэрээр бичиг цаасанд нь ихэд болгоомжтой ханддаг байсан. Яг л гарт нь бутран унах гэж буй мэт эртний нандин эдлэл мэт бичиг, цаасанд нь ханддаг байлаа. Мерседес гал ноцоож сурчээ. Барранкильяд төвийн халаалт байхгүй, Габриель хүйтэнд ажиллаж чаддаггүй байв. Мерседес зочдоо жижиг өрөөнд хүлээн авч, амралтын өдрөөр сурвалжлагч нартай хамт агаарт гардаг байсан юм. Гэхдээ л тэрээр их зожиг, дуугүй хүн байжээ. Плинио Мендос нэгэн удаа “Би Мерседестэй танилцаад гурав хоносны дараа эгчдээ “Габо хэлгүй бүсгүйтэй суучихаж” гэж хэлж билээ” хэмээн дурсан ярьсан байдаг.

Мерседес Маркесийн захидлуудыг хийсэн хайрцгийг байнга өөртөө  авч явдаг байв. Гэвч хуримаа хийснээс хэдэн долоо хоногийн дараа Габриель тэдгээрийг устгахыг эхнэрээсээ гуйжээ. “Тэдгээр захиа өөр хүний гарт орох вий гэсэндээ надаас тэгж гуйсан” гэж хэлсэн удаатай. Гэвч Маркес өөрөөр тайлбарлаж байсан юм. “Бидний санаа бодол зөрвөл тэр үргэлж энэ сэдвийг гаргаад ирдэг. “Чи Парисаас бичсэн захиандаа хэзээ ч ингэж аашлахгүй гэж бичиж байсан” гэдэг юм” хэмээн Маркес хэлж байсан аж. Маркес зүгээр л амлалтыг нь сануулж байсан биет санамж, нотолгооноос ангижирахыг хүссэн бололтой. Амнаасаа ховорхон үг унагадаг Мерседес гүрийсээр байсан тул Маркес тэдгээр захидлуудыг 100 боливараар худалдаж авахад хүрсэн байна. Үүний дараа Мерседес захидлуудыг нөхрийнхээ нүдэн дээр устгасан гэдэг.

Мерседесийг ихэд хүндэлж биширдэг Жеральд Мартин “1991 онд Мерседесээс асуулаа. “Та хоёрын холбоог юу тэгж бат бөх болгов оо” гэж асуухад тэрээр “Энэ бол зүгээр л биологийн нийцэл, та олж харахгүй байна гэж үү. Энэгүйгээр юу ч оршин тогтнож чадахгүй” хэмээн хариулсансан” хэмээн бичиж байжээ. Мерседес Маркесийг амьдралд ухаантай, тооцоотой, оновчтой байхад сургасан юм. Тэрээр өөртөө улам итгэлтэй болохын хэрээр нөхөртөө хамгийн сайнаар тусалж, Маркесийн замбараагүй гар бичмэлийг эмхэлж сурчээ. Өгүүллэгүүд, сонины хайчилбар, цаас, бичмэл, үлгэрүүд болон “Байшин”, “Хурандаад хэн ч бичихгүй” романы бичгийн машинаар цохьсон текстийг нь цэгцэлж, хураадаг байв.

1959 оны наймдугаар сарын 24-нд тэдний ууган хүү Родриго Гарсия мэндэллээ. Яг тэр үед сонины редакц Габриелийг Европ руу тусгай сурвалжлагчаар илгээсэн юм. Дөлгөөхөн, даруухан Мерседес дахиад л нөхрөө хүлээн суух болов. Габо шинэ, ауюлтай зүйл буюу коммунист үзэл санааг сонирхож эхлэхэд ч Мерче эр нөхрөө  чимээгүйхэн дэмжсэн. Тэрээр Куба, Зүүн Европ, Зөвлөлт Орос руу явж, бахадсан, биширсэн өгүүлэл бичиж байлаа.

Prensa Latina агентлагийн Нью-Йорк дахь салбарт ажиллах санал ирлээ. Тэнд удаан ажиллаж, амьдарна гэж тооцсон Маркес эхнэр, хүүхдээ авч очсон ч Америк-Кубын харилцаа муудаж, агентлагийн редакц руу, Маркес руу утасдаж байнга заналхийлж, дарамтлах болов. АНУ-ын Тагнуулын төв газраас хүртэл ярьж дарамталж байлаа. Эцэст нь Маркес гэр бүлийн хамтаар Америкаас явахаас, нэг үгээр зугтахаас өөр аргагүй болсон юм. Онгоцоор нисэх мөнгө байсангүй, тэд шугамын автобусанд сууж, хямд зочид буудал дамжин явж байлаа. Нэг удаа Мерседес жоомоор дүүрсэн буудалд хонохоос татгалзсан тул бүгдээрээ гадаа хоносон гэдэг. Бас нэг удаа, нэг америк цэрэг ирээд “Бид гурвуулаа байна, эхнэрээ хэдэн цаг бидэнд “зээлчих”. Тэгээд та нар сайхан хоол аваад идчихэж болно” гэжээ...

Мексикт ирээд Мерседес өвджээ. Ихээхэн бухимдаж ядарсан түүний ходоод үрэвсчээ. “Гар дээр сүүлчийн 20 доллар л байлаа. Ирээдүй бүрхэг байсан” хэмээн Габриель дурсаж байв. Харин Мерседес хэзээ ч түүнийг зэмлэж, үглэж байсангүй. “Эмэгтэйчүүд энэ дэлхийг захирдаг. Эмэгтэйчүүд уучилж, өршөөдөггүй ганцхан зүйл бол урвалт. Тоглоомын дүрэм батлагдсан л бол эмэгтэйчүүд хүлээн зөвшөөрдөг. Харин тоглолтын явцад дүрэм өөрчлөгдвөл тэд тэвчихгүй. Энэ тохиолдолд тэд жинхэнэ өршөөлгүй загнана даа...” хэмээн Маркес хэлж байв.

1962 онд Мексикт хоёр дахь хүү Гонсало Гарсия нь мэндлэв. Маркес Мерчетэй усны дусал мэт адилхан охин төрөөсэй гэж хүсч байсан юм. Тэд дахиж хүүхэдтэй болсонгүй.

Габриель “Зуун жилийн ганцаардал” романаа барьж авахад Мерседес нөхрөө ихэд дэмжсэн юм. Маркес автомашинаа зарж, 18 сарын турш өрөөндөө таг суухдаа, гэр бүлийнхэнтэйгээ ч харьцсангүй. Мерседес өдрөөр ажил хийж амьдралаа залгуулж байв. Тэрээр мах, хүнсний мухлагт очиж эд бараагаар арилжаа хийх амаргүй үүрэг хүлээсэн байлаа. Хамгийн адармаатай болж ирсэн байрны эзэнтэй гэргий нь л ярилцаж байсан. “Байрны эзэнд бид найман сарын түрээсийн мөнгийг нь өгөөгүй байсан. Манай өр гурван сараар хуримтлагдаад ирэхэд Мерседес байрны эзэн рүү утасдаад “Сонс, бид гурван сарын түрээсээ одоо өгч чадахгүй нь, дараагийн зургаан сарын түрээсийг ч өгч чадахгүй нь” гэж хэлсэн. Тэр ингэж ярихаасаа өмнө надаас “Чи хэзээ дуусах юм шиг байна” гэж асуусан юм. Би таван сар болно гэж хэлсэн, тэр цаашаа хэлэхдээ нэг сарыг нэмчихсэн хэрэг. Байрны эзэн ч “За, яахав. Яг өгнө гэж байгаа бол есдүгээр сар хүртэл хүлээе” гэлээ. Бид ч есдүгээр сард түрээсийн мөнгөө төлсөн...” хэмээн Маркес дурсаж байлаа.

Номоо бичиж дуусгасан ч түүнийгээ хэвлэлийн компани руу илгээх 160 песо тэдэнд байсангүй. Гэр бүлийн жооронд ердөө л 80 песо үлдсэн байлаа. Мерседес миксер, үсний сэнс хоёроо барьцаанд тавихдаа “Одоо энэ роман л муу роман болох нь л дутаж дээ” гэжээ. Гэвч тэр муу роман болоогүй, харин ч жинхэнэ сод бүтээл болсон билээ.

Габриелийн ядуурал, зовлон зүдгүүрийг ажралгүй хуваалцаж байсан Мерседес энэ ном хэвлэгдсэний дараа түүнийг нөмөрсөн дэлхийн хэмжээний нэр алдрыг нь ч нэр төртэй хуваалцсан юм. “Зуун жилийн ганцаардал” роман 1967 онд “Уран зохиолын газар хөдлөлт” үүсгэж, Габриель Гарсия Маркесийг амьд домог, сонгодог хүн болгосон ажээ.

Маркес гэргийдээ “их өртэй” гэдгээ ойлгосон. “Тахлын үеийн хайр сэтгэл” романы хамгийн эхэнд “Мэдээж, Мерседестээ зориуллаа” гэсэн үг бий. Их зохиолчийн бүтээлд гардаг тосгон, суурингууд нь аль хэдийнэ бурхан мэт алдар сууг олжээ. Ид шид болон реализм холилдож, дурласан бүсгүйчүүд нь хуримаа хэдэн арван жилээр хүлээдэг Макондо бол Маркесийн урнаар сэтгэмжилсэн тосгон юм.

1982 онд Габриель Гарсия Маркес Нобелийн шагнал хүртлээ. Энэ нь бүх Латин Америкийн хувьд томоохон үйл явдал байв. Фидель Кастро тэр өдөр Маркес руу утас цохиж чадсангүй, дараа өдөр нь цахилгаан утас явуулжээ. “Эцсийн эцэст шударга ёс тогтлоо. Өчигдөр ярьж чадсангүй. Мерседес та хоёрт чин сэтгэлээсээ баяр хүргэе” гэсэн байв.

Агуу зохиолчийн байшингийн гадаа сэтгүүлч, сурвалжлагч нар шавжээ. Маркес гэргийн хамтаар Chapultepec-Presidente зочид буудал руу сэмхэн шилжихээс өөр аргагүй болов. Тэнд найман дотны найз нь цугларч Нобелийн шагналтан болсны эхний өдрүүдийг чимээ шуугиантайхан тэмдэглэж өнгөрөөсөн юм. Мэдээж, Мерседес нөхрөө дагаж Стокгольмд очлоо. Хүү Гонсало нь бас дагалджээ. Мексикийн хойд нутагт кино зураг авч байсан кино найруулагч хүү Родриго нь зав гаргаж чадсангүй. Сэтгүүлчид үүнийг шууд өлгөн авч “Маркес том хүүтэйгээ муудалцжээ” хэмээн бичиж байв. Үнэн хэрэгтээ алдарт зохиолч “Ажил хамгаас чухал” гэдгийг хүүхдүүддээ ойлгуулж, өсгөсөн ажээ. Нобелийн шагнал гардуулах ёслолын үеэр уламжлал ёсоор индрээс үг хэлэхдээ Маркес эхнэрийнхээ нэрийг нэг ч дурдсангүй, түүний зүг рүү ч харсангүй. Тэрээр хувийн чанартай зүйл огт ярьсангүй, зөвхөн нийтэд хамаатай зүйл ярьсан нь “Латин Америкийн ганцаардал” мэт сонсогдож байсан юм.

Мерседес чимээгүй сүнс мэт л арга хэмжээнд нөхрөө даган явж байлаа. Сэтгүүлчид түүний араас ангуучилсаар байсан ч ярилцлага авч дөнгөөгүй юм. Харин өөрийн бэр эгч Беатрис Лопест л ярилцлага өгөхийг зөвшөөрсөн гэдэг. Нобелийн шагналтны гэргийн “Намайг том болж байхад Габито хүлээж л байлаа” гэсэн гарчигтай ярилцлага Колумбын Carrusel сэтгүүлд гарч, хөрөг зураг нь нэгдүгээр нүүрийг чимж байсан юм.

Тэд урт аялалаас гэртээ буцаж ирэхэд Мерседес гоёлын хувцас, өндөр өсгийт тэргүүтнээ бушуухан шүүгээ рүүгээ хийж санаа амарчээ. Тэгээд хамгийн таатай буюу Габриельд тохь тухтай орчин бүрдүүлэх ажилдаа орлоо. Өрөөг хэрхэн халаах, бичиг цаасыг эхмлэх, нөхөртөө хоол, кофег нь цагт нь өгөх, тамхийг нь байнга гар дор нь байлгаж байх зэргийг дуртайяа хийнэ. Мөн нийтлэл, бичлэгүүдийг нь анхаарч, эх нооргийг ангилж ялгадаг байв. Заримдаа хүүхдүүдээ гэртээ авчирч, тэд эцэгтэйгээ хэрхэн шуугиантайхан маргалдаж мэтгэлцэхийг чимээгүйхэн ажиглан суудаг байлаа.

“Одоо би зөвхөн Мерседесийн нөхөр”

1999 онд эмч нар Маркест “Тунгалагийн булчирхайн хавдар” гэсэн онош тавилаа. Үүний өмнө 1989 онд уушигны үрэвсэлтэй болсон ч эмчлүүлжээ. Түүнд хэдэн сарын, жилээс илүүгүй амьдрал үлдсэн гэж байсан ч тууштай эмчилгээ, Мерседесийн үнэнч хайр халамж агуу зохиолчийг дахин босгож ирсэн юм. Энэ өвчнөөс илааршсаны дараа Габриель Гарсия Маркес хэвлэлийн хурал хийлгэхдээ “Би дахиж бичихгүй. Одоо би зөвхөн Мерседесийн эр нөхөр... Одоо би түүнд бүрэн харъяалагдана” хэмээн мэдэгдэж байлаа.

Зохиолч хөгшрөх тусам хайр сэтгэлийн талаар улам зоригтой, нээлттэй ярьж байлаа. “Хайр бол амьдралд маш чухал үүрэгтэй. Миний хувьд хайр бол эргэлзээ байхгүй амьдралын утга учир. Хайрын тухай бичихээс өөр сайхан юм байхгүй. Яагаад гэвэл бусад нь бүгд худлаа, зальтай. Миний дараагийн роман дахиад л ухаангүй, галзуу, бүтэлгүй хайрын тухай, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн хоорондох мөнхийн хайрын тухай байх болно” хэмээн Маркес өгүүлж байсан.

“XXI зуун гараад намайг хэдэн удаа оршуулав даа. Зурагт, радио асаах бүрт л миний тухай эмгэнэлийн мэдээ явж байх юм” хэмээн Маркес гомдонгуй ч инээмсэглэн хэлдэг байв. “Нобелийн шагналт зохиолч үргэлжилсэн хүнд өвчний улмаас өнөөдөр.... “ гээд л явж өгдөг байлаа. Эхэндээ үнэхээр эвгүй байсан, гэвч эцэст нь үхэлтэйгээ эвлэрсэн дээ. Хоёр сардаа нэг удаа ийм мэдээ явдаг байсан. Тэрний эсрэг юу хийж чадах билээ дээ” хэмээн Габриель Гарсия Маркес өгүүлж байв.

Сүүлийн жилүүдэд Габогийн ой ухаан муудах болжээ. Тэрээр заримдаа хүн танихаа байсан, өнгөрснөө мартсан, хүүгээ, дүүгээ ч танихгүй байгаа тухай дүү Хаиме нь ярьж байсан юм. Харин Маркес гэргий Мерседесээ үргэлж танидаг байсан аж. Заримдаа түүнд Мерче хэзээ нэгэн цагт өөртэй нь гэрлэх ёстой жаахан охин хэвээрээ мэт санагддаг байжээ. 

Хосе Мухика: Амьдрал бол гайхалтай сайхан тэмцэл, тулаан юм

- Би Ерөнхийлөгч болоогүй байхдаа яаж амьдарч байсан яг л тэр маягаараа амьдардаг. Нөгөө л зам дээрээ, нөгөө л байшиндаа, нөгөө л нэг хөрштэйгээ амьдардаг -

Уругвайн Ерөнхийлөгч Хосе Мухика АНУ-д айлчлахад CNN-ийн Кристина Аманпур нэвтрүүлэгтээ урьж ярилцжээ.

-Ноён Ерөнхийлөгч, манай нэвтрүүлэгт оролцож буйд талархлаа. Уругвайд марихуан хэрэглэхийг хуулиар зөвшөөрсөн талаар яриагаа эхлэе... Энэ хуулийг ард иргэд хэрхэн хүлээн авч байна вэ?

-Хуульчилсан юм биш, зүгээр л хуульчлахыг хүсч буй нууц зах зээлийг зохицуулж байгаа юм. Угаасаа байгаа, оршиж байгаа зах зээл хариуцлагаа өөр дээрээ авна гэсэн үг. Бид хар тамхинд донтох явдлыг өөгшүүлээгүй. Энэ муу зүйл рүү орж буй хүмүүсийн асуудал, бэрхшээлийг ийм замаар шийдвэрлэхийг хичээж байна. Миний явуулж буй бодлогыг, яг юуны тухай яриад байгааг ард иргэд маань ойлгож эхэлж байна, энэ их чухал юм. Энэ бол мансууруулах бодисын зөөвөр, худалдаа наймааны эсрэг арга хэмжээ. Хар тамхины хэрэглээг хориглоод 20 жил боллоо. Хар тамхиар ашиг, хонжоо олдог хүмүүсийг, бүлгийг тэндээс нь хөөж гаргах ёстой. Учир нь ийм далд зах зээл 80 жилийн турш явж ирлээ. 1984 онд манай улсад хар тамхи хэрэглэгч хоёр мянган хүн бүртгэгдэж байв. Өнөөдөр энэ тоо 150 мянгад хүрээд байна. Хориглож, цагдахаар дэмий байдгийг бид хангалттай харсан. Бид өөр арга замыг эрэлхийлж байна.

-АНУ-д бас хар тамхийг хуульчлах талаар их ярьдаг. Өсвөр үеийнхэн бүр эрт насандаа хар тамхи татаж үзээд донтчихдог явдлыг гааруулах юм биш үү?

-Сөрөг үр дагавар нь юу байх вэ гэдгийг тооцож байна. Аливаа зүйл хориотой, хаалттай байх тусам хүмүүс тийшээ тэмүүлдэг. Зөвшөөрөгдсөн хэмжээгээр авахыг хүсч байгаа бол эмч, химич дээр очоод морфин зэрэг өөр эм, бодис худалдаад авчихаж болдог. Марихуантай холбоотой “нууцыг задалж”, хар тамхины наймаачдад цохилт өгөх зорилготой юм.

-Та олон жилийн турш Уругвай дахь Тупамаро партизаны бүлгийн толгойлогч байсан. Тэр үед босогчдын дунд Америкийн эсрэг үзэл маш их байсан. Та өнөөдөр Уругвайн Ерөнхийлөгч, АНУ-д айлчлалаар ирээд Цагаан ордон руу явж байна. Танд ямаршуу санагдаж байгааг асуух гэсэн юм...?

-Би бодит байдлыг няцааж чадахгүй. Би энэ дэлхийд дуртай юу, үгүй юу гэдгээ ч мэдэхгүй. Гэвч би үүнийг хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Манайх шиг жижиг орон өнөөдрийн Америк орныг няцааж, өөрөөр төсөөлөх гэвэл мэдээж худлаа болно. Би хараад л гайхаж, цочирдож, эзэмдүүлж байгаа гэж хэлж болохоор зүйл АНУ-д олон байна. Латин Америктай харьцуулахад ямар их хүч, эрх мэдэл цугларч вэ гэж бодохоор заримдаа аймшигтай санагддаг.

АНУ-д ч бас өөрчлөлт гарч байна. Энэ бол хүний хөгжил юм. Хүн төрөлхтөнд бүхэлд нь тусалж байгаа технологи, шинжлэх ухааны нээлт гарч байна. Бид бүгдийг нэг сагсанд хийж, АНУ-ыг ганц үгээр тодорхойлж чадахгүй. АНУ бол гайхалтай газар. Ерөнхийлөгчийн эрх нь Конгрессээр жаахан хязгаарлагддаг байж болох юм. Гэхдээ бидний ихэнх нь, би ч бас, хар арьстай хүн Америкийн Нэгдсэн Улсын Ерөнхийлөгч болно гэж хэзээ ч бодож байгаагүй.  Тулаанд ялна гэдэг энэ юм.

-Ноён Ерөнхийлөгч, таныг дэлхийн хамгийн ядуу Ерөнхийлөгч гэдгийг дэлхий нийт мэднэ. Та Ерөнхийлөгчийн ордонд бус, өөрийн бор гэртээ амьдардаг. Та цалингийнхаа (12.000 доллар) 90 хувийг буяны санд хандивладаг. Ингэж амьдрахад юу түлхээд, нөлөөлөөд байдаг юм бэ. 14 жил шоронд хоригдсон тань өнөөгийн амьдралд хэрхэн тусдаг вэ?

-Өнөөдрийн миний үзэл бодол, сэтгэлгээ, үнэт зүйлс шоронд өнгөрүүлсэн он жилүүдтэй салшгүй холбоотой. Тэнд л энэ бүгд бүрэлдэж бий болсон юм. Би ядуу Ерөнхийлөгч биш ээ. Их олон зүйл хэрэгтэй болдог хүмүүс л ядуу байдаг гэж Сенека хэлсэн. Яг л тийм байдаг. Би хахир, арвич Ерөнхийлөгч. Амьдрахад надад нэг их зүйл хэрэггүй. Би Ерөнхийлөгч болоогүй байхдаа яаж амьдарч байсан яг л тэр маягаараа амьдардаг. Нөгөө л зам дээрээ, нөгөө л байшиндаа, нөгөө л нэг хөрштэйгээ амьдардаг. Би чинь бүгднайрамдахч хүн. Манай улсын хүн амын ихэнх нь яаж амьдарч байна, би тэгж амьдрах дуртай. Тэр хүмүүс л миний төлөө саналаа өгсөн. Яагаад би тэдэнтэй адилхан байдаг нь ийм учиртай. Ёс суртахууны хувьд, Уругвайн хүн амын цөөнх шиг амьдрах эрх надад байхгүй. Олон хүн их мөнгөтэй байдаг. Тэд улс төрд орох ёсгүй. Би л лав ингэж боддог. Би цэцэрхэж ингэж яриагүй, би өөрийгөө сурталчлаагүй. Миний философи энэ юм.

-Шоронд олон жил ганцаараа хоригдоход хэцүү байсан биз. Та хэрхэн давж гарч чадав аа?

-Хүн гэдэг чинь хүчтэй амьтан. Би үүнийг л хүмүүст хэлэхийг хүсдэг. Бид авирч чадна, унаж чадна. Гэвч хөл дээрээ босоод шинэ авиралтыг үргэлж эхлүүлж чаддаг. Аливаа зүйлийг гаднаас нь биш дотроос нь харж байх ёстой. Бусдад буруугаа чихэж болохгүй. Бид өөрсдийгээ дотроос нь харж чаддаг байх ёстой юм. Байгаль бидэнд хэрэгтэй бүхнийг өгсөн. Хэн нэг нь бүтэлгүйтэж байгаа бол тэмцлээ зогсоосон гэсэн үг. Амьдрал бол гайхалтай сайхан тэмцэл, тулаан юм. Бид түүнийг хамгаалах ёстой. Иймэрхүү зүйлсийн талаар Ерөнхийлөгч Обаматай ярилцахаар ирсэн минь энэ. Тамхины эсрэг хамтдаа тэмцэх хэрэгтэй байна. Жил бүр найман сая хүн тамхинаас болж хорвоог орхиж байна. Дайн байлдаанд үрэгдэж буй амьнаас хавьгүй их байна.

-Та тэр олон жил шоронд хоригдож байхдаа гяндан дотроо шавьжнуудтай харилцаж, хархнуудтай найз болсон гэж уншсан юм. Тэр яагаад тийм чухал байсан юм бэ?

-Чи хар шоргоолж, энгийн шоргоолжийг бариад хоёр хурууныхаа завсар хавчуулаад чихэн дотроо бариад үзээрэй. Түүний орилж, хашгирахыг сонсох болно. Мэдээж үүнийг хийх цаг чамд байх хэрэгтэй. Мөн орь ганцаараа байхдаа үүнийг хийх хэрэгтэй. Ганцаараа удаан хугацаагаар хоригдож байхад мэлхий, харх хоол горьдоод гараад ирдэг юм. Би талх, хоолны үйрмэгээ өгдөг байсан болохоор тэд ирдэг байсан. Энэ бол амьдрал. Тэнд ийм л амьдрал байдаг. Ийм зүйл үзсэн хүнд ганцаардал хамгийн муухай зүйл мэт санагддаг байх л даа. Хүн бол сүргийн амьтан. Бидэнд амьдрах нийгэм хэрэгтэй. Бид хэзээ ч өөрсдийгээ аварч чадахгүй. Үргэлж бусдын туслалцаатайгаар авардаг. Эдгээр нь амьдралын наад захын зүйлс л дээ. Гэхдээ үүнийг мартах нь их байна даа.

City Ballet

Америкууд бүтээгдэхүүндээ “Хорхой” тавьдаг уу

АНУ-ын Үндэсний аюулгүй байдлын агентлаг (NSA) Америкт үйлдвэрлэсэн салаалагч, серверүүдэд өгөгдлийг замаас нь барьж авах төхөөрөмж нууцаар суулгаж байгаа хэмээн The Guardian сонин өөрийн экс ажилтан Гленн Гринвальд (Эдвард Сноудений задруулсан нууц мэдээллийг анх сонин дээрээ тавьж байсан)-ийн шинэ номноос иш татан мэдээлэв. Хятадад үйлдвэрлэсэн салаалагч болон интернэтийн бусад төхөөрөмжид суулгасан “Хорхой”, “Чагнуур”-ын аюулын талаар бусад улс орнуудад идэвхтэй сануулж, Бээжин ийм аргаар хэрэглэгчдийг мөрдөж, тагнадаг хэмээн Вашингтоны эрх баригчид олон жилийн турш дэлхий нийтэд анхааруулсаар ирсэн билээ. Сэтгүүлч Г.Гринвальд “Нуугдах газар үгүй” номдоо энэ талаар дурдаж “NSA бас ийм үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн. Америк, Хятадын салаалагч төхөөрөмж, серверийн бүтээгдэхүүн зөвхөн эдийн засгийн бус, мөн тагнуулын салбарт өрсөлдөж байна” хэмээн онцлов. “Нуугдах газар үгүй” (“No place to hide”) ном өнөөдөр худалдаанд гарч байгаа ажээ.

Энхийг сахиулах хүчнийг анх удаа эмэгтэй хүн удирдана

Норвегийн уугуул Кристен Лунд НҮБ-ын энхийг сахиулах хүчнийг удирдаж буй анхны эмэгтэйгээр тодорлоо. Тэрээр энэ оны наймдугаар сард Кипр дахь “Цэнхэр дуулгатан”-уудыг удирдах үүргийг хүлээж авах юм. НҮБ-ын цэргийн үйл ажиллагаанд эмэгтэй хүмүүс өндөр байр суурь эзлэх боломжтойг харуулж буй нь хамгийн чухал хэмээн хатагтай Лунд хэлж байна. Өмнө нь тэрээр Ливан, Босни, Афганистанд алба хааж, мөн Персийн булангийн дайны үеэр энхийг сахиулагчидтай ажиллаж байв. НҮБ-ын энхийг сахиулах хүчин 1964 оноос хойш Кипрт байрлаж, грекийн кипр, туркийн кипрүүдийн хоорондох анх тайвны үйл хэргийг дэмжсээр иржээ.

Эминем Лондон тоглоно

Америкийн дуучин Эминем энэ онд Лондонд очиж концерт тоглохоор болжээ. Тэрээр Британийн нийслэлд хамгийн сүүлд 13 жилийн өмнө тоглож байсан юм. Долдугаар сарын 11-нд Лондоны Уэмбли цэнгэлдэхэд түүний концерт болно. “Би уул нь Хайд-паркт тоглолтоо хийхийг хүссэн ч зөвшөөрсөнгүй. Гэхдээ би Лондонд тоглох болсондоо баяртай байна” хэмээн зартай рэпчин Эминем ярилаа. Английн хөлбөмбөгийн шигшээ баг албан ёсны тоглолтоо хийдэг Уэмбли цэнгэлдэх нь 90 мянган хүний суудалтай, багтаамжаараа Европт хоёрт ордог. Тоглолтын тасалбарыг тавдугаар сарын 9-нөөс эхлэн борлуулж эхэлжээ. 

Евгений Касперский: Нэг Жеймс Бондыг илгээхээс ч хамаагүй хялбар

 

Цахилгааны саатал, тээврийн системийн сүйрэл, дэд бүтэц хяналтаас гарна. Kaspersky Lab-ийн эзэн Евгений Касперскийн нүдээр дэлхийг харахад ирээдүйн болзошгүй өрнөл, үйл явдал иймэрхүү байна. Эзэнт гүрнээ Москвад байгуулж, дэлхий даяар салбартай болсон мэдээллийн аюулгүй байдлын маргашгүй хаан Касперский эндүүрэлгүй харсан байж болох.

“Дэлхийн олон улс орон кибер цэргийн хуарантай болсон” хэмээн тэрээр Сан-Францискод болсон “Kaspersky Security Summit 2014”-ийн үеэр хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа онцолжээ. Харилцан холбогдож сүлжилдсэн энэ ертөнцийн аюул заналхийлэл маш их бөгөөд хэрэглэгчид, үйлдвэрлэгчид төдийгүй маргаантай дэд бүтцийн салбар зэрэг бүх түвшинд тархаж байгаа юм. Золиос нь хэн болох нь мэдэгдэхгүй, дараагийн довтолгоо хаанаас ирэхийг ч таамаглашгүй. Магадгүй эдгээр довтолгооны нэг нь дэлхийг ч сөнөөж болзошгүй ажээ. Компьютерийн антивирусын манлайлагч бодит байдлыг ойлгуулахын тулд төсөөллийн шинжлэх ухааныг түр хойш нь тавилаа.

-Бид аль хэдийнэ кибер дайнд татагдан оржээ. Энэ дайн хэрхэн өрнөх бол?

-Америк, Европын олон орон, Энэтхэг, Хятад, хоёр Солонгос, Япон аль хэдийнэ кибер армитай болчихсон гэж бодож байна. Хэдийгээр үүнийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа ч оросууд хүртэл ийм армитай болчихсон. Тэд кибер зэвсгээ хөгжүүлээд, төгөлдөржүүлчихлээ. Золоор, тэр зэвсгээ хэрэглэхгүй гэдэгт би итгээд байна л даа. Гэхдээ л тэр бол сөнөөж, устгах зорилгоор бүтээгдсэн зэвсэг.

-Сөнөөж, устгах зорилготой гэж үү?

-Сөнөөх тун амархан. Бидний эргэн тойронд байгаа бүх зүйл мэдээлэл зүйн системээс хамаарч байна. Тэр системийн олонх нь хуучирч, хэврэгшсэн. Hard to Kill 4.0 дээр террористууд бүх гэрлэн дохиог ногоон дээр тавиад замын хөдөлгөөнийг зогсоож чаддаг. Ийм зүйл байж болохыг мэдэхгүй ч бүхнийг зогсоож, саад болж чаддаг ямар нэг механизм байна гэсэн үг биз дээ. Бүгд нэг юман дотор, нэг сүлжээнд зэрэг байвал хот тэр аяараа сүйрнэ. Stuxnet яалаа даа, харсан биз дээ.

(Stuxnet. 2010 онд Ираны цөмийн лабораториудын 1000 орчим төхөөрөмжид халдварлаж, ажиллагааг нь доголдуулсан компьютерийн вирус. Биет бүтцийг хяналтдаа оруулж, бодит хор хохирол учруулж чадсан компьютерийн анхны вирус юм. Дараа нь Flame, Red October хэмээх хөнөөгч, зогсоогч өндөр хүчин чадалтай вирус гарч ирсэн. Кибер дайны эхлэл ийнхүү тавигдсан хэмээн Kaspersky үздэг ажээ.)

-Довтолгоог хаанаас хийгээд байгаа юм бол?

-Бид мэдэхгүй байна. Таньж, тогтоож байгаа ганц зүйл гэвэл malwares (компьютерийн халдварт вирус) зохиогчдын ярилцаж, харилцаж буй хэл. Тэд хятадаар хамгийн их ярьдаг. Дараа нь испани, португал, тэгээд янз бүрийн хувилбартай орос хэл орж байна. Мэдээж, англи хэл байгаа ч ихэнх тохиолдолд муу англи хэл байгаа юм. Тиймээс бид кибер гэмт хэрэгтнүүд хаанаас орж ирж байгааг мэдэж чадахгүй байна.    

(Kaspersky компани мэдээлж буйгаар, 2013 онд гар утсаараа банкны тооцоо, гүйлгээ хийдэг хүмүүсийн 62 хувь нь дор хаяж нэг удаа мөнгийг нь хулгайлах довтолгоонд өртжээ. Үйлдвэрлэл, бизнесийн сүлжээний 35 хувь нь malwares-үүдийн халдлагад өртөөд байгаа аж. Компьютерийн вирусийн учруулсан эдийн засгийн хохирол 100 тэрбум долларыг давсан хэмээн антивирусын хаант улсыг үүсгэн байгуулагч хэлж байна. Эдүгээ Kaspersky Lab Интерпол болон хэд хэдэн улсын Үндэсний аюулгүй байдлын агентлагтай хамтран ажиллаж байна.)

-Таны бодлоор Жулиан Ассанж, Эдвард Сноуден нар гэмт хэрэгтнүүд мөн үү?

-Эрүүгийн хуулиа хар.

-Таны бодлыг асуусан юм..?

-Эрүүгийн хуулиар бол тэд гэмт хэрэгтэн. Ассанж биш байж болох л юм, мэдэхгүй байна. Гэвч Сноуденд нууц мэдээлэлд хүрэх эрх байсан, тэр ажлаа, эрх мэдлээ ашиглаж тэр мэдээллийг тараасан. Тиймээс тэр эрүүгийн хуулиар бол гэмт хэрэгтэн мөн.

-Тэгвэл нэг Засгийн газар нөгөө Засгийн газрыг, иргэдийг тагнаж байгаа нь гэмт хэрэг мөн болов уу?

-Ялгааг нь олж харах хэрэгтэй. Засгийн газрууд нэг нэгнээ тагнах нь байсаар ирсэн, байх ч болно. Тагнах чагнахаа жаахан хязгаарлаж, хамтын ажиллагааг хөхиүлэх ёстой л доо. Мэдээллийн систем бол халдвар түгээж болох амархан бай, талбар юм. Нэг Жеймс Бондыг илгээхээс ч хамаагүй хялбар. Иргэдийг тагнадаг тухайд бол... Эрх баригчид сэжигтнийг илрүүлэхээс өөрөөр иргэдээ тагнах ёсгүй л дээ. Сайн уу, муу юу? Ийм замаар хэдэн террорист довтолгоог зогсоож чадах вэ? Хэдэн гэмт хэрэгтнийг илрүүлж чадах вэ? Хэн мэдэх вэ? Би үүнийг мэдэхгүй. Би дүгнэхгүй.

-Засгийн газрууд дэлхийг хянах, цагдах хууль ёсны эрхтэй гэж хэлэх гээд байна уу?

-Энэ тал дээр бүх улс орон тодорхой тохируулга, хуультай. Жишээ нь, 2009 онд Швед улс иргэдийнхээ цахим ертөнц дахь хөдөлгөөн, ааш авирыг хянах эрхийг тусгай албаддаа олгосон хуулийг баталсан. Бөөн шуугиан болж, хүмүүс эсэргүүцэж байсан. Орост бас ийм юм болсон. Ингэж хянах нь хууль ёсны гэдгийг бүгд мэдэж байгаа.

Энгийн хувцасласан, гэрэлтэй нүд, хүчтэй орос аялга нь Евгений Касперскийн гарал үүслийг хэлээд өгнө. Kaspersky компанийн эхлэл, гарааг мэддэг хүн тун цөөхөн. Итгэмээргүй авъяаслаг хүүхэд байсан, КГБ-тай хамтран ажилладаг байсан гэлцдэг. Компьютерийн вирусыг ангуучлах нь миний хобби гэхээс өөр зүйл нэг их яриад байдаггүй Женя хөвгүүн жижигхээн компаниа томруулсаар дэлхийн 30 орчим улсад салбартай, гурван мянган ажилтантай, жилийн тэрбум орчим долларын орлоготой болно гэж хэзээ ч төсөөлж байгаагүй юм.